Kalwaria Pakoska jest zaliczana do najcenniejszych zabytków sakralnych w Polsce. Powstała w XVII wieku, w stylu barokowym, jest drugą chronologicznie najstarszą kalwarią w Polsce, założona w 1628 roku przez ks. Wojciecha Kęsickiego. Jest niepowtarzalnym zjawiskiem kulturowym na terenie województwa Kujawsko – Pomorskiego. Kalwaria Pakoska od wieków była obiektem szczególnej troski mieszkańców gminy, jak i władz państwowych i kościelnych. Różnymi metodami próbowano przez te lata ratować kalwarię. Ten kompleks 25 barokowych kapliczek , upamiętniających Mękę Pańską , wraz z upływem czasu, niekorzystnym działaniem czynników zewnętrznych, w ostatnim okresie znalazł się w bardzo złym stanie technicznym, wymagającym podjęcia natychmiastowych prac remontowo – konserwatorskich. Prace renowacyjne, kompleksowe zniszczonej kalwarii rozpoczął o. Dacjan Marczak – kustosz Kalwarii.
W celu ratowania największego zabytku Pakości , dnia 13 czerwca 2007 r. w Sadzie Rejonowym w Bydgoszczy, została zarejestrowana fundacja „ Kalwaria Pakoska” , której celem jest wspieranie organizacyjne i finansowe działań mających na celu ochronę i renowację kompleksu zabytkowych kapliczek , pozyskiwanie środków, tworzenie warunków godnego pielgrzymowania, promocja tego obiektu, upowszechnianie wiedzy o Kalwarii. 30. kwietnia 2008 r. fundacja otrzymała Status Organizacji Pożytku Publicznego.
SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE ZA 2012 R.
Do 31 grudnia minionego roku na konto fundacji wpłynęła kwota 61 132 ,60 zł. Są to pieniądze pochodzące od indywidualnych darczyńców, zakładów pracy, instytucji, zorganizowanej kwesty, z odpisów jednego procentu od podatku.
Kwestę na renowację kalwarii zorganizowaliśmy po raz siódmy. Wzięli w niej udział samorządowcy, fundatorzy, harcerze, strażacy. Zebraliśmy 14 171,87 zł. Z odpisów jednoprocentowych wpłynęła kwota 32 165,38 zł.
Wydatki w ubiegłym roku wyniosły 68 930,85 zł.